Μυκηναϊκοί Τάφοι Σπάτων

Ερείπια Μυκηναϊκών Τάφων που χρονολογούνται από τον 13ο αιώνα π.Χ. έχουν εντοπιστεί στο πρανές του λοφίσκου, νοτιοδυτικά της οδού Μυκηναϊκών Τάφων, στον δήμο Σπάτων - Αρτέμιδος.

Ανασκαφές στην περιοχή έγιναν ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα και το 1877, συνολικά είχαν εντοπιστεί και συλλεχθεί περισσότερα από 2000 αντικείμενα, ποικίλης ύλης, από τους θαλαμωτούς τάφους των Σπάτων. Τα σημαντικότερα από τα ευρήματα αυτά εκτίθενται στην προθήκη 12 της Μυκηναϊκής αίθουσας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών. Μεταξύ αυτών βρίσκονται ένα χτένι από ελεφαντόδοντο, με παράσταση ανάγλυφων Σφιγγών σε δύο ζώνες και στις δύο όψεις, μία κεφαλή πολεμιστή σε κατατομή (προφίλ), ανάγλυφη, επίσης από ελεφαντόδοντο, χρυσά κοσμήματα σε ποικίλα σχήματα κά.

Αρχικά, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τον πρώτο από τους τάφους, ενώ αργότερα εντοπίστηκε ο δεύτερος. Πλέον, η αρχαιολογική κοινότητα θεωρεί ότι στον λόφο βρίσκονται κι άλλοι παρόμοιοι τάφοι της ίδιας περιόδου. Βέβαιη πρέπει να θεωρείται και η ύπαρξη ισχυρού κέντρου με σημαντική πολιτική επιρροή είτε στη θέση της σημερινής πόλης των Σπάτων ή σε γειτονικό λόφο.

Η ανακάλυψη των δύο τάφων των Σπάτων συνέβαλε τα μέγιστα στην αποτύπωση της κοινωνικοπολιτικής και οικονομικής κατάστασης στο λεκανοπέδιο της Αττικής, κατά την Ύστερη Μυκηναϊκή περίοδο και ειδικά στα Μεσόγεια. Ειδικά τα Σπάτα, αναδεικνύονται ως ένα σημαντικό κέντρο της εποχής, με εξουσία σε ένα αρκετά μεγάλο μέρος της εύφορης πεδιάδας των Μεσογείων.

Όσο για το ποιοι ήταν οι «ένοικοι» των τάφων, οι απόψεις των επιστημόνων δεν έχουν καταλήξει με βεβαιότητα. Εν τούτοις, πολλοί θεωρούν πως η παρουσία ειδικά τριών ευρημάτων του σφραγιδολίθου από αχάτη, του πώματος και της ελεφάντινης πυξίδας και της χτένας δεν μπορεί παρά να σημαίνει πως οι νεκροί των συγκεκριμένων τάφων είχαν υψηλή κοινωνική και οικονομική επιφάνεια, αλλά και πολιτική ισχύ.

Η ανακάλυψη των Μυκηναϊκών Τάφων Σπάτων έγινε τυχαία, όταν μετά από μία κατακλυσμιαία βροχή, το έδαφος υποχώρησε και ο τάφος ήρθε στο φως. Η πρώτη ανασκαφή έγινε το 1877 και εντόπισε έναν Μυκηναϊκό Τάφο, του τύπου των θαλαμωτών, που αποτελούνταν από τον κύριο νεκρικό θάλαμο και άλλους δύο (μικρότερους από τον πρώτο) σε ορθογώνια διάταξη. Ανακαλύφθηκε επίσης ο «δρόμος» του ταφικού μνημείου, μήκους περίπου 20 μέτρων και πλάτους 2, 50 μέτρων και η κλεισμένη με ξερολιθιά θύρα του μεγάλου θαλάμου. Ο τάφος είχε συληθεί στην αρχαιότητα, εκτός από ένα μικρό μέρος του, ενώ στα ευρήματα, πέρα από τα έργα τέχνης και τα κοσμήματα συγκαταλέγονται ανθρώπινα οστά. Λίγο αργότερα, εντοπίστηκε και ο δεύτερος τάφος, στα δυτικά του μεγάλου, ο οποίος αποτελούνταν από έναν μόνο θάλαμο, που επίσης είχε συληθεί στην αρχαιότητα.