Αρχαιολογικοί Χώροι

Η ευρύτερη περιοχή των Σπάτων και της Αρτέμιδος κατοικείται από την αρχαιότητα έως σήμερα. Τα ευρήματα του λόφου Ζάγανι, στα Σπάτα, που τοποθετούνται περίπου το 3000 π.χ. αποδεικνύουν ότι στην περιοχή υπήρξε ακμάζων νεολιθικός οικισμός, ενώ έχουμε ευρήματα τόσο από την ύστερη μυκηναϊκή περίοδο, όσο και από την κλασική αρχαιότητα. Επίσης, στην περιοχή υπάρχουν μνημεία από την πρώιμη χριστιανική και την ύστερη βυζαντινή περίοδο, αλλά και από τον 17ο αιώνα, αποδεικνύοντας πως τα Σπάτα ήταν ανέκαθεν ένας τόπος που προσέλκυε ανθρώπους και πολιτισμούς.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της αρχαιολογικής έρευνας, στην περιοχή κατά την αρχαιότητα, υπήρχε ο αττικός δήμος της Ερχιάς, που ανήκε στην Αιγηίδα φυλή και τοποθετείτο στη Μεσογαία χώρα σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένους. Τους αιώνες που ακολούθησαν την παρακμή της πτώσης του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, διαδέχθηκε η ακμή της κλασσικής περιόδου με την Ερχία, που πήρε το όνομα της από τον Ελευσίνιο ήρωα Έρχιο. Το σημαντικότερο από τα ευρήματα εκείνης της περιόδου είναι η Σφίγγα των Σπάτων που ανάγεται στην περίοδο 570 - 550 π.χ. Η Έρχια ήταν πατρίδα του Ξενοφώντα και εκεί είχε κτήματα ο Αλκιβιάδης, ενώ Ερχιεύς ήταν και ο Ισοκράτης.

Σήμερα, στα Σπάτα και την Αρτέμιδα, μπορούμε να βρούμε τους εξής αρχαιολογικούς χώρους:

• Το ιερό της Ταυροπόλου Αρτέμιδος, στην παραλία της Αρτέμιδος, που χρονολογείται από τον 5ο αιώνα π.Χ. και σύμφωνα με τον μύθο, ίδρυσε ο Ορέστης, κατά την επιστροφή του από την Ταυρίδα, με την αδερφή του Ιφιγένεια και το ξόανο της θεάς
• Τους Μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους Σπάτων, τα σημαντικά κτερίσματα των οποίων εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
• Τον νεολιθικό οικισμό στο Ζάγανι, που οι αρχαιολόγοι αξιολογούν ως ύψιστης σημασίας για την ιστορική εξέλιξη των Μεσογείων της Αττικής
• Την Παλαιοχριστιανική Βασιλική στο Σκύμθι, ένα μνημείο που αποδεικνύει την εξάπλωση του χριστιανισμού στα Σπάτα ήδη από τους πρώιμους χριστιανικούς χρόνους